Annefleur Langedijk
Annefleur Langedijk, hoofdredacteur
Esmee Schouten
Iza Korsmit
Merel Spaander
Nora van de Water
dr. M. Dekker
dr. M. Keestra
drs. S. Sitalsing
prof. dr. F. van Vree
drs. L. Wenting
klik hier voor huidige redactie
Pesten onder jongeren is en blijft wereldwijd een groot probleem.1 Met de opkomst van social media als Facebook, Instagram en Snapchat zijn pesterijen niet langer gebonden aan het schoolplein of de gymzaal, maar vinden ze steeds vaker plaats via telefoons of computers, ook na schooltijd. Voorbeelden van online pesten zijn het plaatsen of delen van kwetsende foto’s of video’s en het sturen van bedreigende berichtjes. In dit artikel bespreken we de overeenkomsten en verschillen tussen online en traditioneel (“offline”) pesten.
Offline en online pesten zijn sterk vervlochten
De afgelopen jaren is er veel onderzoek naar zowel offline als online pesten gedaan. In vrijwel al deze onderzoeken is de conclusie dat offline en online pesten sterk met elkaar vervlochten zijn2: jongeren die offline pesten doen dat vaak ook online. En: kinderen die offline gepest worden, worden vaak ook online gepest. Offline en online pesten staan dus niet los van elkaar, maar liggen in elkaars verlengde.
Onlangs hebben verschillende onderzoekers aangetoond dat cyberpesten – net als offline pesten – verstrekkende negatieve gevolgen voor de slachtoffers kan hebben2. Zo hebben kinderen die online gepest worden vaker last van depressies, psychosomatische stoornissen en hebben ze een lager zelfbeeld.
Maar ... Online wordt een andere taal gesproken
Toch zijn offline en online pesten niet hélemaal hetzelfde. Net zoals bij face-to-face communicatie zijn er online tal van geschreven en ongeschreven regels voor communicatie. Dit blijkt uit de eerste aflevering van de NTR webserie Nettiquette over instavriendschap, een educatieve webserie waar in dit stuk meerdere malen naar verwezen wordt. Op Instagram maakt het bijvoorbeeld een groot verschil of je op een oog, mond of in een hoek klikt als je iemand “tagt”.
Ook voor het plaatsen van comments onder foto’s gelden allerlei ongeschreven regels. Deze regels verschillen tussen jongens en meisjes. Waar meisjes elkaar vooral complimentjes geven en icoontjes als bloemetjes, hartjes of vlinders plaatsen, noemen jongens elkaar vooral broer, soldaat of held (zie ook aflevering 4 van NTR’s Nettiquette: Broeders en Strijders).
En: Online kun je anoniem zijn
Een belangrijk verschil met de echte wereld is dat online pesten vaak anoniem gebeurt. Door een nep-account aan te maken, kunnen pesters hun identiteit verbergen. Vaak gaat het daarbij om haataccounts (aflevering 3 van NTR’s Nettiquette), waarbij er allerlei vervelende berichten en foto’s worden geplaatst. Als je slachtoffer bent van een haataccount weet je vaak niet precies wie dit account gemaakt heeft. Dit is niet alleen angstaanjagend, maar het maakt het ook lastig om actie te ondernemen.
Daarnaast is het online – anders dan bij offline pesten – ook minder duidelijk wie het pesten heeft gezien, omdat het vaak mogelijk is posts anoniem te lezen. Hierdoor kunnen slachtoffers het gevoel hebben dat werkelijk iedereen in hun omgeving een bericht of foto heeft gezien. Dit grotere bereik van online pesten maakt het vaak veel ingrijpender dan offline pesten.
Eenmalig, stelselmatig of never-ending?
Onderzoekers definiëren pesten als een vorm van agressief gedrag waarbij één of meerdere personen een ander opzettelijk (lees: met intentie) steeds opnieuw (lees: stelselmatig) fysiek, emotioneel en/of materiele schade toebrengen, waarbij het slachtoffer zich moeilijk kan verdedigen (lees: er is sprake van een machtsverschil3-4). Pesten onderscheidt zich onder meer van ander vervelend gedrag (zoals een ruzie of een vechtpartij) doordat het gedurende een langere periode herhaaldelijk gebeurt.
Bij online pesten ligt dat anders. De impact van online pesten kan heel groot zijn als één keer een naaktfoto op een haataccount wordt gezet of als er één keer een vechtpartij online wordt gezet, die vervolgens massaal wordt gedeeld. Daarnaast is het vaak zo dat als iets eenmaal op het internet staat, het nog lang terug te vinden is, zelfs als de originele post inmiddels is verwijderd. Online pesten kan dus meer gebonden zijn aan één specifiek moment dan offline pesten.
Tekst loopt door onder foto.
De redactie behoudt zich het recht voor om reacties in te korten of te verwijderen indien daar reden toe is.
1. Craig, W., Harel-Fisch, Y., Fogel-Grinvald, H., Dostaler, S., Hetland, J., Simons-Morton, B., ... Pickett, W. (2009). A cross-national profile of bullying and victimization among adolescents in 40 countries. International Journal of Public Health, 54, 216–224.
2. Symons, K., Ponnet, K., Walrave, M., & Heirman, W. (2017). Cyberpesten bij jongeren: Maken ouders een verschil? Kind En Adolescent, 1.
3. Olweus, D. (1993). Bullying at school: What we know and what we can do. Malden, MA: Blackwell.
4. Volk, A. A., Dane, A. V, & Marini, Z. A. (2014). What is bullying? A theoretical redefinition. Developmental Review, 34, 327–343. dx.doi.org/10.1016/j.dr.2014.09.001
5. Huitsing, G., Van der Meulen, M., & Veenstra, R. (2015). Pesten als groepsproces. In M. M. Vermande, M. Van der Meulen, & A. Reijntjes (Eds.), Pesten op school: Achtergronden en interventies (2e druk, pp. 83–98). Den Haag: Boom.
6. Baas, N. (2015). Samen de online wereld verkennen: Een reisgids voor in de klas en thuis. Huizen: Pica.
© 2004–2018 Blind