Voedingshypes en trends zoals superfoods, tarwegras, kurkuma, kokosvet en detox: Je leest er elke dag wel over in het nieuws en op sociale media. Maar als je uitzoomt naar het grotere plaatje zijn deze hypes een rookgordijn voor de echte problemen met voeding en gezondheid.

Het grote probleem: bijna niemand eet gezond

Ondanks dat er zoveel over gezondheid wordt geschreven, eet in Nederland slechts een paar procent van de bevolking volgens de Richtlijnen Goede Voeding: 95% van alle Nederlanders eet te weinig groenten, slechts 5-10% eet voldoende fruit, en gemiddeld eten we allemaal te veel zout en vlees en te weinig voedingsvezel, peulvruchten en vis.¹ Dit is een schadelijk trend.

Gezondheid, in tegenstelling tot wat je in de media leest, is niet een detox sapkuur of een shotje tarwegras na de yogales. Nee, gezondheid is elke dag kiezen voor ‘gewone gezonde producten’ zoals Brinta en muesli (in plaats van cruesli of witbrood), humus en 100% pindakaas (in plaats van vleeswaren en zoetigheid op brood), volkorenpasta of bonen (in plaats van witte rijst) en noten (in plaats van ontbijtkoek, koek, snoep en gebak). Met een gezond eetpatroon kunnen namelijk naar schatting 80% van alle gevallen van coronaire hartziekten (zoals hartaanvallen), 75% van beroerten, 90% van diabetes type 2, en 30 tot 50% van sommige vormen van kanker voorkomen worden. ^2–6

De belofte van de simpele oplossing

Het is niet verrassend dat er meer wordt geschreven over detoxen met koolstof, dan over het feit dat negen op de tien mensen te weinig groenten eten, en we nog altijd bijna een derde van onze energie uit dierlijke producten halen. Dit soort extreem eetgedrag en controversiële adviezen zorgen voor veel aandacht en discussie en leveren veel clicks en views op. Nu steeds meer mensen niet meer weten wat gezond is, is het een aantrekkelijke boodschap dat je door het eten van een lepeltje kurkuma of het doen van een sapkuur direct gezonder wordt. Dat is aantrekkelijker dan een genuanceerd verhaal met onzekerheden die ons eigenlijk al vertellen wat we altijd al wisten. En een stuk makkelijker dan je hele leven lang een gezond eetpatroon volhouden.

De wetenschappelijke consensus

Wetenschappelijk bewijs is nu nog vaak een dooddoener in het mediaspektakel over voeding. Een genuanceerd evidence-based verhaal over gezondheid kan niet op tegen zelfbenoemde experts die om het hardst roepen dat ‘het niet waar is’ en we ‘met z’n allen worden misleid over wat gezond is’. Dat is jammer, want wanneer je verder kijkt dan het geschreeuw, is bijna iedereen het met de grote lijnen eens: dat het gewoon gezond is om meer groenten en fruit te eten, en wat minder snoep, koek en gebak. En dat zou de aandacht moeten krijgen, in plaats van allerlei details op voedingsstoffenniveau.

Aandacht krijgen in de media heeft als nadeel dat de inhoud ‘sexy’ moet zijn. Nieuw, opzienbarend, controversieel of vooroordeel bevestigend. In eerste instantie lijkt wetenschap het tegenovergestelde van sexy: een langdurig proces zonder absolute waarheden, waarbij context belangrijker is dan nieuwswaarde, en extreme resultaten uiteindelijk vaak niet lijken te kloppen. Maar juist deze eigenschappen van het wetenschappelijke proces kun je gebruiken om een verhaal interessant te maken.

 Wetenschap sexy maken

Hoe maak je wetenschap dan sexy? Hoe zorg je ervoor dat je als wetenschapper wordt gehoord in de wereld van hypes en trends? Dat kan op verschillende manieren. Je kan het bijvoorbeeld verpakken in een modern jasje. Op de website voedingenkankerinfo.nl bijvoorbeeld, ontwikkeld door wetenschappers van Wageningen Universiteit, het Integraal Kankercentrum Nederland, en The Online Scientist, staan korte, duidelijke artikelen met antwoorden van vragen over voeding rondom kanker. Het lijkt niet op een wetenschappelijke website (lees: droog), maar is aangekleed als een frisse blog. De inhoud reflecteert echter wel degelijk de wetenschappelijke consensus, en is tegelijkertijd duidelijk opgeschreven op een manier die duizenden bezoekers per dag aanspreekt.

Een andere manier om wetenschap sexy te maken is om te begrijpen hoe de voedingshypes de wereld veroveren. Je kan dezelfde trucjes gebruiken en met controversiële statements en concrete adviezen de wetenschappelijke consensus in de spotlights zetten. Met ons boek Eet als een expert, geschreven door de voedingswetenschappers en diëtisten van I’m a Foodie, doen we dit ook: We zeggen dat het onzin is om na het opstaan een glaasje lauwwarm water met citroen te drinken, dat bijna alles wat je op brood smeert (van vleeswaren tot Nutella) een ongezonde keuze is, en ook dat mayonaise gezond is. Daarmee hebben we niet alleen de aandacht maar ook de wetenschap aan onze zijde.

Interdisciplinaire aanpak

Alleen weten wat gezond is, is vaak niet genoeg om ook daadwerkelijk je gewoonten te veranderen. Daarom is het belangrijk om gezondheid interdisciplinair te benaderen vanuit de psychologie, de politiek, en de omgeving. Het verwijderen van suikerhoudende dranken op scholen is een stap in de goede richting, maar ook het veranderen van de woonomgeving met meer mogelijkheden tot fietsen en andere sporten draagt bij aan een gezondere levensstijl. Het verbieden van reclame voor ongezonde voedingsmiddelen aan kinderen is een andere manier om gezondheid vroeg op de kaart te zetten.

Er is niet één maatregel die gezond leven en eten bevordert. Het is een mix. Krijgen we het eten in de kantines gezonder als meer dan 80% van het aanbod uit gezonde producten bestaat, en minder frituur, vleeswaren, witbrood en appelsap? Hoe krijgen we het aanbod in de supermarkt meer in balans? En hoe kunnen belastingmaatregelen ervoor zorgen dat de gezonde keuze de goedkope keuze wordt? Of we al deze maatregelen in Nederland gaan zien, is nog de vraag, maar alle kleine beetjes helpen. Van de voedingswetenschappers, die onze laatste vragen over voeding kunnen beantwoorden, tot de beleidsmakers in Den Haag. We hebben ze allemaal hard nodig om alle onzin over voeding te overstemmen met kennis en maatregelen voor een gezonder Nederland.

Het helpt in ieder geval wanneer de media en experts niet meer meegaan in het eindeloze debat over voedingshypes en andere details die de gezondheid niet bevorderen. We moeten de algemene consensus benadrukken waarin het eetpatroon belangrijker is dan welke superfoods er in je keukenkastje staan. Met een sexy wetenschappelijk onderbouwd advies over hoe je een gezond eetpatroon kan creëren, vind je niet alleen overal medestanders maar krijg je ook het publiek mee.