Goud in je hamburger, goud op je huid
Joy Leering
Illustratie: Marlon Schotel
In 2012 nam de Amerikaanse foodtruck-eigenaar Franz Aliquo uit New York het gezegde put your money where your mouth is wel heel letterlijk. Als anti-geluid tegen een samenleving waarin verschillen tussen rijk en arm almaar groeiden, bedacht hij een nieuwe hamburger: The Douche Burger. De prijs van deze burger? 666 dollar. Maar daar kreeg je dan wel een burger gewikkeld in een dekentje van goudbladeren voor terug, afgewerkt met luxueuze toppings zoals foie gras, kaviaar en zout uit de Himalaya. Aliquo zag zijn burger als een grap, bedoeld voor douches, oftewel sukkels. Zijn andere hamburgers kostten slechts 6,66 en hij geloofde niet dat iemand daadwerkelijk een hamburger voor het honderdvoudige bedrag zou betalen. Toch was er vraag naar.
Aliquo was niet de enige die goud verwerkte in eten. Vandaag de dag zijn er meerdere restaurants die goud in hun gerechten verwerken. Daarnaast is er een trend om goud te verwerken in huidverzorgingsproducten. Goud wordt dus voor andere doeleinden gebruikt dan alleen om mee te pronken om onze pols of ringvinger. Waarom zouden we goud willen opeten of op ons gezicht willen smeren? Waarom zouden we een metaal met zo’n grote waarde binnen drie happen doorslikken of het na een tien-minuten-durend verzorgingsmoment achteloos van ons gezicht afvegen?
Geneeskundige krachten van goud
Hoewel er sprake lijkt te zijn van een trend, is het verwerken van goud in producten niet nieuw. De oude Egyptenaren gebruikten goud al als medicijn. Egyptische alchemisten brouwden dan een elixer van goud door het in water op te lossen. Het metaal zou een positieve invloed hebben op de kwaliteit van leven en inname zou de gezondheid verbeteren, ziektes genezen en veroudering tegengaan.[i]
Ook in latere tijden en culturen geloofde men in de geneeskundige krachten van goud. In de Middeleeuwen schreven doktoren goud-gecoate pillen aan hun patiënten voor.[ii] Ook werd poeder van goud in drinken opgelost met de gedachte dat het artritis – gewrichtsontstekingen – zou bestrijden[iii]. En in de traditionele Chinese geneeskunde, die terug dateert tot mogelijk BC, kookte men gouden munten mee met de rijst, wat goudmoleculen in het water achterliet. Het goudwater dronken ze dan op, ter bescherming tegen geestelijke en lichamelijke kwalen zoals kanker, reuma en zwaarlijvigheid.[iv]
Tegenwoordig is het gebruik van goud vanwege geneeskundige krachten in de westerse cultuur vooral bekend door ‘de goudinjectie’, die reuma bestrijdt. Goudinjecties bevatten een oplossing van aurothiomalaat, een medicijn dat de afweerreactie onderdrukt. Vaak wordt dit in de bilspier of in het bovenbeen gespoten waarna het functioneert als een reumaremmer doordat het ontstekingen in de gewrichten kan laten afnemen.[v]
Ook bij de aanpak van tumoren wordt goud soms ingezet. In 2011 en 2012 werkten de Universiteit van Twente, het AMC (Academisch Ziekenhuis Amsterdam) en het EMC (Academisch Ziekenhuis Rotterdam) samen met het RIVM in een onderzoek naar de werking van goudwater bij de hechting aan kankercellen. Goud zou een goede geleiding zijn voor medicijnen die tumoren bestrijden. Oftewel: goud hecht zich goed aan tumoren en kan zo helpen om de tumoren sneller en beter te bereiken.[vi][vii]
Goud in huidverzorgingsproducten
Nu heeft goud in de geneeskunde allerlei voordelen, maar dit betekent niet dat goud ook geneeskundige voordelen heeft wanneer het plaatselijk op de huid wordt aangebracht. Verschillende studies tonen aan dat goud alleen ontstekingsremmend werkt wanneer het oraal of via een injectie wordt toegediend. Niet wanneer het met een crème op het gezicht wordt gesmeerd.
Reclames voor huidverzorgingsproducten die goud bevatten, wijzen vaak op het feit dat goud een antioxidant is. Hierdoor zouden de producten bijdragen aan het verkrijgen van een volle egale huid: de huid krijgt een gloed en rimpels vallen minder op. Nu is het zo dat dit alleen geldt bij colloïdaal goud: een vloeibare suspensie van gouden nanodeeltjes. Er bestaan inderdaad huidverzorgingsproducten die colloïdaal goud bevatten. Dan werkt het goud in huidverzorging als een antioxidant: het verstevigt de huid en beschermt tegen vuil van buitenaf. De gouddeeltjes kunnen via de epidermale laag doordringen in de dermale laag van de huid.[viii] Zo voorkomen ze glycatie van het eiwit collageen; dit collageen blijft dus intact en stevig.
Toch is deze reclame voor huidverzorgingsproducten die goud bevatten enigszins misleidend. Ten eerste maakt het niet zoveel uit of een product goud bevat of een andere antioxidant, zoals vitamine C, groene thee of Q10. Er is namelijk geen onderzoek dat bevestigt dat goud effectiever is dan andere antioxidanten. Bovendien wordt er soms geadverteerd voor gouden huidverzorgingsproducten die in werkelijkheid helemaal geen colloïdaal goud bevatten. Op de ingrediëntenlijst staan slechts ‘goudvlokken’: deeltjes groter dan de colloïdale nanodeeltjes, die niet zijn opgelost in een vloeistof maar nog als gouden deeltjes zichtbaar zijn.
Waarom willen we dan toch goud op ons gezicht smeren, zelfs wanneer er geen overtuigend onderzoek is dat bewijst dat er bijzonder geweldige geneeskundige voordelen van het smeren van goud zijn? Dit antwoord ligt in de symbolische waarde van goud: wij associëren goud met schoonheid, rijkdom, luxe en macht. Daarom is goud aantrekkelijk. We kunnen pronken met een goudkleurig gevuld potje in onze badkamer.
Het ironische hierbij is dat werkende potjes géén goudkleurig crèmetje bevatten. Werkende gouden huidverzorgingsproducten bevatten namelijk colloïdaal goud, en colloïdaal goud is niet goudkleurig. Het heeft een rode of paarse kleur vanwege de nanodeeltjes die licht absorberen. De grootte van colloïde drukken we uit in nanometer, en wanneer deze meer is dan 20 nanometer veranderen ze in een rode kleur. Bij zilver wordt deze verkleuring geel.[ix] De gouden kleur die je ziet in huidverzorging is een toegevoegde kleurstof. Deze kleurstof kan bovendien allergische of geïrriteerde reacties veroorzaken. De kleurstof wordt dus puur toegevoegd om de luxe-gevoelens die mensen met de kleur goud associëren op te wekken. Niet alleen de toegevoegde kleurstof, maar ook goud zelf kan een allergeen zijn. Het werd in 2001 benoemd tot contactallergeen van het jaar door The American Contact Dermatitis Society.[x] Andere contactallergenen hoog op de lijst waren parfum, nikkel en fenolhars.[xi]
Goud in eten
Goud in huidverzorgingsproducten heeft dus geen bewezen geneeskundige voordelen. Die geneeskundige voordelen zijn er alleen wanneer goud oraal wordt ingenomen of via een injectie wordt toegediend. Als je goud in eten zou verwerken, zou het dus theoretisch gezien wél geneeskundige voordelen kunnen hebben. Toch is dit niet de reden dat mensen bereid waren veel geld neer te tellen voor de gouden hamburger van foodtruck-eigenaar Franz Aliquo. In Aziatische culturen zijn er nog altijd mensen die goud eten of drinken, vanuit de gedachte dat dit geneeskundige voordelen heeft[xii], maar deze gedachte is in westerse landen geen gemeengoed. Wat is dan de reden dat westerse consumenten geïnteresseerd zijn in gouden hamburgers? De smaak? Volgens Aliquo is dat niet de reden. Goud smaakt nergens naar, volgens hem. Aliquo denkt dat goud, net zoals bij huidverzorgingsproducten, vooral een gevoel van luxe opwekt. “Het smaakt misschien niet goed, maar het zal je wel rijk doen voelen”, aldus Aliquo. Niets meer, niets minder.
Bibliografie
[i] Higby, G. J. (1982). Gold in medicine. Gold bulletin, 15(4), 130-140.
[ii] Demaitre, L. (2013). Medieval Medicine: The Art of Healing, from Head to Toe: The Art of Healing, from Head to Toe. ABC-CLIO.
[iii] Higby, G. J. (1982). Gold in medicine. Gold bulletin, 15(4), 130-140.
[iv] Huaizhi, Z., & Yuantao, N. (2001). China’s ancient gold drugs. Gold Bulletin, 34(1), 24-29.
[v] Sutton, B. M. (1986). Gold compounds for rheumatoid arthritis. Gold Bulletin, 19(1), 15-16.
[vi] Ungureanu, Constantin; Amelink, Arjen; Rayavarapu, Raja G.; Sterenborg, Henricus J. C. M.; Manohar, Srirang; van Leeuwen, Ton G. (2010). Differential Pathlength Spectroscopy for the Quantitation of Optical Properties of Gold Nanoparticles. , 4(7), 4081–4089. doi:10.1021/nn1009165
[vii] Gupta, Sanjeev; Gupta, Sunita; Jindal, Nidhi; Jindal, Abhinav; Bansal, Radhika (2013). Nanocarriers and nanoparticles for skin care and dermatological treatments. Indian Dermatology Online Journal, 4(4), 267–. doi:10.4103/2229-5178.120635
[viii] Leu, J. G., Chen, S. A., Chen, H. M., Wu, W. M., Hung, C. F., Yao, Y. D., … & Liang, Y. J. (2012). The effects of gold nanoparticles in wound healing with antioxidant epigallocatechin gallate and α-lipoic acid. Nanomedicine: Nanotechnology, Biology and Medicine, 8(5), 767-775.
[ix] J Turkevich; G Garton; P.C Stevenson (1954). The color of colloidal gold. , 9(supp-S1), 26–35. doi:10.1016/0095-8522(54)90070-7
[x] Chen, Jennifer K.; Lampel, Heather P. (2015). Gold Contact Allergy. Dermatitis, 26(2), 69–77.
[xi] Fowler, J (2001). Gold allergy in North America. , 12(1), 3–5. doi:10.1053/ajcd.2001.21472
[xii] Mens en Gezondheid, (2016). https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/natuurgeneeswijze/168482-colloidaal-goud-of-goudwater-wat-is-het-en-wat-doet-het.html
Nadat Joy Leering (1995) haar bachelor Communicatiewetenschap binnensleepte, begon ze aan de master Journalistiek en Nieuwe Media aan de Universiteit Leiden, die zij in 2020 afrondde. Met een brede interesse en journalistieke blik op maatschappelijke thema’s probeert Joy als algemeen redactielid bij Blind verschillende onderwerpen vanuit interessante en originele academische invalshoeken te benaderen.