Bindende elementen
Waar hoor je bij? Een Rotterdammer identificeert zich met zijn stad en soms met Feyenoord. Maar als Nederland speelt, is het ook ‘zijn’ ploeg.
Steden en landen zijn entiteiten die bepalend kunnen zijn voor de identiteit. Die identiteit ontstaat in de contacten met stad- en landgenoten. Was je ergens anders opgegroeid dan had je waarschijnlijk een andere binding gehad. Het ontstaan van die binding vereist wel contact met medebewoners van de stad of het land. School, buurt, sportvereniging en supermarkt spelen hierin een rol. Maar wat gaat er gebeuren als de school online gevolgd kan worden, boodschappen thuisbezorgd worden, de sportvereniging vervangen wordt door een commercieel fitnesscentrum en het contact met de buren beperkt blijft tot goedendag zeggen? Zelf woon ik in Utrecht en spreek ik mijn buren nog regelmatig, maar ik heb vaker online contact met mijn collega redacteuren van het weblog Sargasso.
Wat gebeurt er als mensen dagen, nachten, weken, jaren online doorbrengen en in het Engels chatten met mensen met wie ze een bepaalde interesse, zoals de Arctic Monkeys, delen? Recent schreef ik ergens online een stuk over de muur in Israël. Daar reageerde een Israëliet op die een heel andere mening was toegedaan. De inbreng van zijn kant heeft mijn mening weer beïnvloed. De fysieke afstand leek niet te bestaan, zo betrokken was ik met het onderwerp.
Grenzen vervagen als je net zo goed voor weinig geld een huis vlak over de Duitse grens kan kopen en van daaruit je leven kan leiden en zelfs kan telewerken. Grenzen vervagen als er geen drempels zijn om met de hele wereld continu contact te hebben. Dan verdwijnt ook de binding met de hiërarchie van stad en land. Daarmee verdwijnt mogelijk ook de betrokkenheid voor wat er gebeurt met de stad of het land. Mensen hebben nu al moeite om zich bijvoorbeeld te verdiepen in een gemeenteraadsverkiezing. Veel mensen hebben geen notie van wat de invloed van de politiek is op hun leven in de stad. Dat wordt nog minder als je het wonen in een stad isoleert van het omgaan ermee.
Het omgekeerde kan echter ook gebeuren. Online community’s kunnen ook specifiek voor buurten, wijken, steden of een land opgezet worden. De eerste voorbeelden zoals Zeeburg.nu komen al op. Community’s als deze maken contact juist laagdrempelig. Online is het tegenwoordig makkelijker praten met buren dan erbuiten. Je vormt makkelijker speciale groepen met een gezamenlijk doel. De gemeente overtuigen van het plaatsen van een paar banken in het park of het signaleren van negatieve trends: het gaat met enige toetsaanslagen. Niet meer huis aan huis lopen met vragen om steun, niet meer pamfletten verspreiden bij het winkelcentrum, maar gewoon een mededeling plaatsen.
Is dit dan nog wel dezelfde soort binding als vroeger? Waarschijnlijk niet. Maar net als de mens zich in de loop der eeuwen heeft aangepast van het wonen in kleine gehuchten naar het wonen in metropolen en overbevolkte landen, zo kan het zich vast ook aan deze ontwikkelingen aanpassen. Wellicht is een minder strakke binding met de directe omgeving of het eigen land een goede ontwikkeling om te helpen op lange termijn de wereld meer als een geheel te zien. Een geheel dat samenwerkt, in plaats van een reeks van staten die elkaar soms bestrijden.
Illustratief voor dit verschijnsel is het collectieve weblog Sargasso, waar ik deel van uit mag maken. De redactieleden delen een drive om de gebeurtenissen in de wereld en Nederland in het bijzonder kritisch aan de kaak te stellen. Maar de helft van de vijftien redactieleden heeft elkaar nog nooit in het echte leven ontmoet. Een van de redacteuren woont zelfs in Ecuador en een ander in België. Toch was het mogelijk om met deze groep het debat over de Europese grondwet te beïnvloeden door er met verschillende expertises en invalshoeken online over te schrijven. Op straat passeren we elkaar zonder elkaar te herkennen. In het publieke debat versterken we elkaar en vormen we een team.
Hoe het ook zal gaan, het is een interessante tijd om te observeren en een interessante tijd om in te leven.