Kurt Vonnegut, een Amerikaanse schrijver van onder andere sciencefiction, schreef in 1969 het boek Slaughterhouse-Five, waarin hij verhaalt over een buitenaards volk wat vrijelijk kan reizen in tijd en ruimte. Helaas is de mens zelf toch meer gebonden aan tijd dan we misschien zouden willen, want zou tijdreizen het leven niet eenvoudiger maken? Fouten zouden kunnen worden hersteld door terug te gaan in de tijd, en de file wordt non-existent als je zou kunnen transporten met de snelheid van een lichtflits. Maar hoe realistisch is tijdreizen? Zullen wij dit ooit nog meemaken? Balt van Rees neemt ons mee terug in de tijd naar de historie van het tijdreizen en zal eindigen met een blik op de flitsende toekomst.
Lees verderIn 1884 schreef Edwin Abbott Abbott, een Engels schoolhoofd, het sciencefictionverhaal Flatland: A romance of Many Dimensions. In dit boek beschrijft de auteur op satirische wijze zowel het bestaan als de waarnemingen van verschillende ruimtelijke dimensies. Een dimensie is een meetbare extensie. Onze eigen driedimensionale wereld heeft drie meetbare extensies: lengte, breedte en diepte. De vierde dimensie is tijd; deze is wel te meten, maar verder onzichtbaar. Sebastiaan Eliëns beschrijft aan de hand van het boek Flatland de geschiedenis van (extra) natuurkundige dimensies en hoe deze binnenkort wellicht te meten zijn.
Sebastiaan Eliëns heeft de bèta-gammabachelor aan de Universiteit van Amsterdam gedaan. Hij is nu bezig met een dubbele master mathematische en theoretische fysica. Daarnaast is hij werkzaam bij De Praktijk voor het project DisWis; een onderwijsproject waarbij studenten lesgeven op middelbare scholen over grafentheorie.
Lees verderRuimte. De grote ruimte van een concertgebouw, de kleine ruimte van een studentenkamer, de lege ruimte van het heelal, de volle ruimte van de discotheek. Iedereen kan zich bij het begrip ‘ruimte’ wel een bepaalde voorstelling maken. Wanneer we echter gaan kijken naar de puur natuurkundige benadering van ruimte zien we dat ons idee ervan in de loop van de tijd aan enorme veranderingen onderhevig is geweest. Jan de Boer neemt ons mee door de ontwikkeling van ons begrip van ruimte, van Albert Einstein tot de snaartheorie.
Jan de Boer is sinds het jaar 2000 hoogleraar theoretische fysica aan de Universiteit van Amsterdam. Na zijn promotieonderzoek in Utrecht deed hij eerst een Simons Fellowship aan de Universiteit van Stony Brook en daarna een Miller Fellowship aan de Universiteit van Berkeley. Zijn aandachtsgebied is de snaartheorie.
Lees verderHet woord vacuüm stamt af van het Latijn en betekent ‘leeg’. Omdat het vacuüm geen materie bevat dat informatie kan overdragen, zouden we kunnen zeggen dat dit begrip exact tegenovergesteld is aan een medium. Toch kan ook het vacuüm dienen als een transmissiemedium en wel voor elektromagnetische straling zoals licht en radiogolven. Vooral de doorlating van de achtergrondstraling, straling die terug gaat tot aan de oerknal, kan ons veel leren over het ontstaan van het heelal.
Lees verderVroeg of laat vraag je het je af: hoe is ons heelal ontstaan? Wetenschappers zijn al sinds mensenheugenis op zoek naar een antwoord op deze vraag. In dit artikel analyseren Iris Groen en Sjoert van Velzen drie theorieën over het ontstaan van ons heelal. Naast de theorieën van de wetenschappers Leonard Susskind en Lee Smolin bespreken ze ook de theorie van Intelligent Design, die ervan uitgaat dat er een ontwerper aan het werk is geweest. Op het niveau van de evolutietheorie is Intelligent Design niet meer serieus te nemen. Is dit in de kosmologie ook zo?
Iris Groen en Sjoert van Velzen hebben afgelopen jaar hun bachelor Bèta-gamma aan de Universiteit van Amsterdam afgerond. Groen doet daar momenteel de research master Cognitive science en de master Wetenschapsfilosofie. Van Velzen doet een master Particle physics en een master Astrophysics aan dezelfde universiteit. Dit artikel is eerder verschenen in het februarinummer van De Gids in 2007.
Lees verderEen belangrijke functie van taal is het beschrijven van onze omgeving. Natuurkundigen hebben in feite eenzelfde doel voor ogen: zij trachten een accurate beschrijving te geven van onze werkelijkheid opdat we die beter kunnen begrijpen. Zoals blijkt uit de geschiedenis is dit een zeer succesvolle aanpak: de natuurkunde is nu zelfs in staat om op wiskundige wijze delen van onze omgeving te beschrijven die wij als mens niet eens kunnen waarnemen. Een voorbeeld hiervan is de wereld van de allerkleinste deeltjes die wordt bestudeerd met behulp van de kwantummechanica. Deze manier van nadenken over de werkelijkheid is echter heel anders dan die van de klassieke natuurkunde, die meer aansluit bij onze dagelijkse beleving. Kan de ‘taal’ van de kwantummechanica dan wel een voldoende bevredigende beschrijving bieden van de ons bekende klassieke verschijnselen? Deze vraag was onderwerp van een beroemd debat tussen de natuurkundigen Einstein en Bohr. Aan de hand van dit debat laat Klaas Landsman zien hoe over taal, natuurkunde en werkelijkheid nagedacht kan worden.
Nicolaas Pieter (Klaas) Landsman behaalde in 1985 zijn doctoraaldiploma natuurkunde met wiskunde en sterrenkunde aan de Universiteit van Amsterdam. In 1989 promoveerde hij daar in de theoretische hoge-energiefysica. Sinds 2004 is hij hoogleraar Analyse aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zijn onderzoeksgebieden zijn de mathematische fysica en in mindere mate de geschiedenis en filosofie van de natuurkunde.
Lees verderVoor het eerste nummer van BLIND! hield Mendel Giezen een interview met Fred Spier, docent van het vak Geschiedenis in het Groot. Daarin kwam het toen nog te verschijnen boek Maps of Time ter sprake, geschreven door David Christian. Nu dit boek is uitgekomen biedt het ons de kans om eens te kijken naar hoe de verschillende ‘tijdskaarten’ aan elkaar worden geplakt tot één coherent verhaal. Dat is namelijk, volgens Fred Spier, wat Geschiedenis in het Groot probeert te doen.
Lees verderIn dit artikel bespreekt Wim Rietdijk zijn radicaal rationalistische visie op de rol die de wetenschap zou moeten spelen. Hij hekelt het relativistische standpunt dat sommige moderne wetenschapsfilosofen innemen en wijst op de belangen die sommige mensen hebben bij het in stand houden van irrationaliteit.
Lees verderIn dit interview geeft Fred Spier zijn visie op interdisciplinaire wetenschap. Hij spreekt over uiteenlopende dingen zoals wetenschappers als kaartmakers en overkoepelende paradigma’s. Ook maakt hij duidelijk dat interdisciplinariteit meer is dan het samenbrengen van verschillende disciplines.
Fred Spier is sinds 1997 universitair hoofddocent wereld- en mensheidgeschiedenis aan het Instituut voor Interdisciplinaire Studies. Als onderzoeker en docent aan de UvA houdt hij zich al jaren bezig met interdisciplinariteit. In 1994 startte hij, samen met Joop Goudsblom, de interdisciplinaire cursus Geschiedenis in het Groot.
Lees verder