Ethiek is een vakgebied binnen de filosofie, maar het heeft ook sterke raakvlakken met de biologie. Johan Braeckman vertelt in de interdisciplinaire honoursmodule ‘Ethiek van DNA tot 9/11’ hoe filosofie en biologie elk eigen beschrijvingen en verklaringen geven van moraliteit. Immanuel Kant heeft een rationeel argument, Robert Trivers een evolutionair-biologisch argument en Charles Darwin een taalkundig argument. Hanneke Posthumus volgde het eerste college van de module en schreef een collegeverslag. Zij studeert aan de Universiteit van Amsterdam en volgt de bacheloropleiding Gedrag en same
Lees verderEen belangrijke functie van taal is het beschrijven van onze omgeving. Natuurkundigen hebben in feite eenzelfde doel voor ogen: zij trachten een accurate beschrijving te geven van onze werkelijkheid opdat we die beter kunnen begrijpen. Zoals blijkt uit de geschiedenis is dit een zeer succesvolle aanpak: de natuurkunde is nu zelfs in staat om op wiskundige wijze delen van onze omgeving te beschrijven die wij als mens niet eens kunnen waarnemen. Een voorbeeld hiervan is de wereld van de allerkleinste deeltjes die wordt bestudeerd met behulp van de kwantummechanica. Deze manier van nadenken over de werkelijkheid is echter heel anders dan die van de klassieke natuurkunde, die meer aansluit bij onze dagelijkse beleving. Kan de ‘taal’ van de kwantummechanica dan wel een voldoende bevredigende beschrijving bieden van de ons bekende klassieke verschijnselen? Deze vraag was onderwerp van een beroemd debat tussen de natuurkundigen Einstein en Bohr. Aan de hand van dit debat laat Klaas Landsman zien hoe over taal, natuurkunde en werkelijkheid nagedacht kan worden.
Nicolaas Pieter (Klaas) Landsman behaalde in 1985 zijn doctoraaldiploma natuurkunde met wiskunde en sterrenkunde aan de Universiteit van Amsterdam. In 1989 promoveerde hij daar in de theoretische hoge-energiefysica. Sinds 2004 is hij hoogleraar Analyse aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Zijn onderzoeksgebieden zijn de mathematische fysica en in mindere mate de geschiedenis en filosofie van de natuurkunde.
Lees verderIs rekenen onderdeel van taal? Of juist niet? Jacobien Carstens en Daan Janssen trachten hier een antwoord op te geven door deze vraag vanuit verschillende invalshoeken te benaderen. Ze laten zien hoe rekenen en taal met elkaar in verband staan vanuit neurowetenschappelijk perspectief, maar ook hoe cultuur mogelijk invloed kan uitoefenen op rekenvaardigheid. Hiertoe wordt dieper ingegaan op de relatie tussen taal, cultuur en denken, door te kijken naar antropologische studies van indianen uit Brazilië en het vergelijken van Japanse en Engelstalige kinderen. Kunnen deze verschillende onderzoeksresultaten ons iets vertellen over het verband tussen rekenen en taal?
Jacobien Carstens en Daan Janssen doen beiden de bèta-gammabachelor aan de Universiteit van Amsterdam, met respectievelijk een major in mathematische fysica en een major in archeologie.
Lees verderDe diagnostiek van tweetalige kinderen met een mogelijke taalstoornis is een hachelijke zaak omdat de effecten van tweetaligheid en taalstoornis op de taalproductie moeilijk te ontwarren zijn. Daarom stelt men zich regelmatig de vraag of tweetalige kinderen met een mogelijke taalstoornis wel terecht in het reguliere dan wel speciale onderwijs verblijven. Criteria voor de diagnostiek van tweetalige kinderen met een taalstoornis zijn dus hard nodig. In dit artikel beoogt Antje Orgassa het probleem te benaderen door het in factoren te ontleden en deze methodologisch verantwoord te vergelijken.
Lees verderBij het lezen van de taal van juristen zal het vrijwel iedere niet-jurist duizelen. Een voorbeeld:
In dit vijand-stereotype is veelvuldig een instrument gezien om (…)’aan justitie in haar oorlog tegen “de vijand”, steeds meer middelen en bevoegdheden toe te kennen en “de vijand” steeds verder te ontwapenen in de zin van diens rechtbescherming steeds verder af te nemen’, dit alles tegen de principes van de rechtstaat in, dat alle burgers, ook wie de wet heeft overtreden of wie daarvan verdacht wordt, rechtsbescherming tegen de overheid toekomt, en dit met het gevaar dat de vrijheid van de burgers zal worden ondergraven door te ingrijpende bevoegdheden van de overheid. (Kelk, C., Humaniteit als strafrechtelijk principe: een tour d’horizon, in: Wegingen van ‘t Hart, Deventer, 2002)
Zinnen als deze zijn geen uitzondering. In hoeverre komt dergelijk taalgebruik ook in de rechtspraktijk voor en wat voor invloed heeft dit op het begrip van de zitting door de verdachte? Hierbij is het interessant naar het begrip van jongeren te kijken, zij zullen immers nog meer moeite hebben met juridisch taalgebruik.
Lees verderIn wetenschapsgebieden als linguïstiek is het verschijnsel ‘taal’ een onderzoeksobject dat als het ware in isolatie bestudeerd kan worden. Taal is echter eveneens een onmiskenbaar belangrijk onderdeel van de meest alledaagse bezigheden in onze samenleving. Jelle Zoon laat zien dat men invloed kan uitoefenen op het karakter van onze sociale omgeving door taal op een bepaalde manier te gebruiken. Hij heeft onderzocht hoe het gebruik van taal heeft bijgedragen aan de vorming van een bepaalde sociale realiteit rondom de beschuldiging van seksuele intimidatie door Ruud Lubbers. Hierbij onderscheidt hij acht verschillende tekstuele middelen die hebben bijgedragen aan het ontstaan van een ‘mannelijk perspectief’ in de berichtgeving met betrekking tot deze affaire.
Lees verderDe manier waarop mensen zich gebeurtenissen herinneren verschilt. Dit geldt nog vele malen sterker voor mensen met een psychische afwijking. Hoe herinner je je een emotionele bruiloft terwijl je zelf niet in staat bent je in te leven in anderen? Hermanides gaat in ‘Verstoord perspectief’ in op de manier waarop mensen met psychische afwijkingen de werkelijkheid construeren. Dit doet zij aan de hand van hoofdpersonen uit The curious incident of the dog in the night-time, Hersenschimmen en Memento. Interessant aan dit verstoorde perspectief is dat de lezer of kijker het verhaal van de hoofdpersoon niet klakkeloos aanneemt en vaak meer weet dan de hoofdpersoon zelf.
Lees verderAls je een boek leest neem je taal tot je en vorm je een beeld. Als je een beeld ziet probeer je hier grip op te krijgen door dit in taal om te zetten. In die zin lijkt voor taal en beeld een specifieke, verschillende rol weggelegd. Maar is dit niet slechts schijn? Kan taal zelf niet direct een beeld laten ontstaan? En kan beeld niet bestaan uit taal? In dit artikel worden twee artiesten uitgelicht die met precies deze vragen experimenteren. Mark Manders is kunstenaar en gebruikt taal als beeld. Peter Verhelst is een schrijver die met taal beeld in letters probeert om te zetten.
Lees verderDe Engelse schrijfster Virginia Woolf was een groot bewonderaar van de kunstwerken van haar zus Vanessa. In navolging van haar zuster probeerde zij in haar eerste experimentele roman Jacob’s Room met woorden een impressionistisch kunstwerk te scheppen. In dit artikel laat Leonie Wolthuis zien hoe Virginia Woolfs liefde voor beeldende kunst ontstond en hoe Virginia Woolf Jacob’s Room tot een schilderij van taal maakte.
Lees verder